تقاضای روز­افزون و محدودیت عرضه آب در کنار خشکسالی و تغییر اقلیم، مدیریت بهینه­ منابع آب در دسترس را بیش از همیشه ضروری ساخته است. در دنیای امروز، تعیین ارزش آب یک روش غیر مستقیم برای استفاده­ کارا و پایدار آب است. این فرایند را می­توان در مفهوم بازار آب گنجاند. بازار آب انگیزه­های مناسب اقتصادی برای بهبود کارایی و اثربخشی آب را فراهم می­سازد. به این ترتیب که خریداران آب با پرداخت قیمت واقعی آن به بهترین شکل از آب استفاده می­کنند و صاحبان حق­آبه­ها نیز با آگاهی از امکان اجاره آب مازاد، انگیزه کافی برای صرفه­جویی و کسب درآمد بیش­تر خواهند داشت. بازار­های آب دارای مزیت­های زیادی برای بخش کشاورزی به صورت جزئی برای کشاورزان شامل افزایش درآمد و بهبود وضع معیشتی آنان و نتایج کلی مانند پایداری و توسعه نوآورانه کشاورزی و جلوگیری از مهاجرت از روستاها هستند.  

 اگر کشاورزان نتوانند نیاز­های آبی خود را برآورده کنند و راهی هم برای بهره­وری آب نداشته باشند مجبور به کاهش سطح زیر کشت می­شوند و این منجر به کاهش درآمد آن­ها و رهاکردن تدریجی کشاورزی می­شود. در این شرایط برای رعایت عدالت آبی و فراهم نمودن انگیزه برای کشاورزان، واحدهای صنعتی دولتی و خصوصی می­توانند با پرداخت مبالغی در بهره­وری آب بخش کشاورزی سرمایه­گذاری کنند و بستر لازم را برای صرفه­جویی آب در این بخش فراهم آورند. سپس بازار آب ورود می­کند. سود حاصل از اجاره آب اضافه آمده که حاصل بهره­وری است به کشاورزی پرداخت می­شود. در اینجا فناوری­های بهره­وری آب نیز در پایان مدت اجاره همچنان در زمین های کشاورزی فعال است. در مرحله بعدی ممکن است نرخ اجاره آب هم بیشتر شده باشد. بازار آب بیشترین نفع را به بخش کشاورزی می­رساند. از سوی دیگر، برای صنعت نیز انگیزه اقتصادی لازم برای مشارکت در این فرایند وجود دارد. آن­ها هم می­توانند درصد صرفه­جویی شده از آب را از طریق بازار به دست آورند. در این صورت، مبادلات پایدار در بازار آب شکل می­گیرد.

الهه نجاری

کارشناس فنی بازار آب یزد