کمبود آب در واقع ناکافی بودن منابع آب شیرین برای پاسخگویی به نیازهای انسانی و زیست محیطی یک منطقه معین می باشد. کمبود آب به طور جدایی ناپذیری با حقوق بشر مرتبط است و دسترسی کافی به آب آشامیدنی سالم اولویت توسعه جهانی است. با این حال، با توجه به چالش‌های رشد جمعیت، استفاده بی‌رویه و آلودگی فزاینده منابع آبی و تغییر الگوهای آب‌وهوای ناشی از گرم شدن کره زمین، بسیاری از کشورها و شهرهای بزرگ در سراسر جهان، در قرن بیست و یکم با کمبود آب رو به افزایش مواجه شده اند. دو نوع کلی کمبود آب وجود دارد: کمبود آب فیزیکی و کمبود آب اقتصادی.

کمبود فیزیکی آب، نتیجه تقاضای یک منطقه است که از منابع آبی محدود موجود در آنجا پیشی می‌گیرد. بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی (فائو)، حدود 1.2 میلیارد نفر در مناطقی با کمبود فیزیکی زندگی می کنند.  همان طور که در شکل دیده می شود کمبود آب در ایران نیز تقریباً از نوع کمبود فیزیکی است. قابل ذکر است که کمبود فیزیکی آب می تواند به صورت فصلی یا دائمی باشد.تخمین زده می شود که دو سوم جمعیت جهان حداقل یک ماه از سال در مناطقی زندگی می کنند که در معرض کمبود آب فصلی هستند. انتظار می رود با افزایش جمعیت و غیرقابل پیش بینی تر شدن الگوهای آب و هوایی، تعداد افرادی که تحت تأثیر کمبود فیزیکی آب قرار می گیرند، افزایش یابد.

کمبود آب اقتصادی به دلیل فقدان زیرساخت های آب به طور کلی یا مدیریت ضعیف منابع آب در جایی است که زیرساخت ها وجود دارد. فائو تخمین می زند که بیش از 1.6 میلیارد نفر در دنیا با کمبود آب اقتصادی مواجه هستند. در مناطق با کمبود آب اقتصادی، معمولاً آب کافی برای رفع نیازهای انسانی و محیطی وجود دارد، اما دسترسی محدود است. در این خصوص سوء مدیریت یا توسعه نیافتگی ممکن است به این معنی باشد که آب قابل دسترس برای مصرف انسان آلوده یا غیربهداشتی است. کمبود آب اقتصادی یک شرایط دست ساز است که ممکن است ناشی از مدیریت ضعیف آب، عدم سرمایه گذاری در زیرساخت های آب، عدم تمایل سیاسی یا ترکیبی از این عوامل باشد.

کمبود آب ممکن است در هر دو شکل فیزیکی و اقتصادی با هم ترکیب شده و منجر به بحران تامین آب شرب در جوامع شود. بنابراین، در یک منطقه ممکن است هم با کمبود بارندگی و هم با کمبود امکانات ذخیره آب مناسب مواجه شویم.

وضعیت کمبود آب در کشورهای مختلف جهان

محسن قاسمی (کارشناس تخصیص آب)