در برخی از کشورهای پیشرفته به منظور افزایش بهره‌وری در حوزه آب، استفاده از نظام تعرفه‌گذاری پلکانی- افزایشی را در دستور کار خود قرار داده اند. نظام تعرفه گذاری پلکانی-افزایشی با توجه به روند مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از هر حامل انرژی را به عنوان «الگوی مصرف مجاز» تعریف می‌کند و هزینه مصرف کمتر از الگو، ارزان‌تر تعیین می‌شود. با عبور مصرف از مقدار الگو، قیمت به صورت ناگهانی افزایش می‌یابد تا مشترکین پرمصرف با پرداخت هزینۀ واقعی انرژی، رفتار خود را اصلاح کنند و فشار افزایش قیمت نیز از عموم مردم برداشته شود. 

در همین راستا از ابتدای مهرماه سال 94 بنا بر پیشنهاد وزارت نیرو با الهام از نظام تعرفه‌گذاری پلکانی- افزایشی و با تصویب شورای اقتصاد، تعرفه پله های بالای مصرف آب با درصد بالاتری نسبت به سایر پله ها افزایش  یافت. در ادامه به برخی از تأثیرات مثبت و منفی تعرفه گذاری پلکانی پرداخته شده است:

تأثیرات مثبت:

1. تشویق به صرفه‌جویی: تعرفه پلکانی می‌تواند مصرف‌کنندگان را به صرفه‌جویی در استفاده از آب تشویق کند. با افزایش هزینه‌ی آب در سطوح بالاتر مصرف، افرادی که در صدد کاهش هزینه‌های خود هستند، تمایل بیشتری به مدیریت مصرف خود پیدا خواهند کرد.
2. عدالت اجتماعی: این نوع تعرفه می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر منابع کمک کند. خانوارهای با مصرف پایین‌تر آب، هزینه‌های کمتری پرداخت می‌کنند، در حالی که مصرف‌کنندگان با مصرف بالا، بیشتر هزینه می‌پردازند. این می‌تواند بخشی از بار هزینه را از دوش خانوارهای کم‌درآمد بردارد.
3. اصلاح ناهنجاری‌ها: با تسهیل دسترسی به آب برای همه و کاهش فشار مالی بر روی اقشار ضعیف، می‌توان ناهنجاری‌های موجود در توزیع آب شرب را تا حدی اصلاح کرد.

تأثیرات منفی:

1. بار مالی برای اقشار آسیب‌پذیر: در برخی موارد، ممکن است افزایش تعرفه در سطوح بالای مصرف برای خانوارهایی که به دلایل خاصی (مانند بیماری یا تعداد بالای اعضای خانواده) نیاز به آب بیشتری دارند، بار مالی زیادی به همراه داشته باشد.
2. پیچیدگی در پیاده‌سازی: پیاده‌سازی درست و موثر تعرفه پلکانی نیازمند سیستم‌های دقیق اندازه‌گیری و نظارت بر مصرف آب است، که ممکن است در برخی مناطق با محدودیت‌های مالی یا زیرساختی مواجه باشد.
3. احساس نارضایتی: در صورتی که مردم احساس کنند این تعرفه‌ها نامناسب یا غیرمنصفانه است، ممکن است منجر به نارضایتی اجتماعی و اعتراضات شود.

در کل، تعرفه پلکانی می‌تواند ابزاری مؤثر برای مدیریت منابع آب و کاهش چالش‌های مرتبط با آب شرب باشد، به شرط آنکه به درستی طراحی و اجرایی شود و به نیازهای مختلف جامعه توجه داشته باشد.

سعید مطهری (رئیس گروه حسابرسی داخلی)