مفهوم فعلی حکمرانی آب برای اولین بار در دومین اجلاس جهانی آب در لاهه در سال 2000 مطرح شد. با تأکید بر منافع عمومی و افزایش مشارکت ذینفعان در مدیریت منابع آب: در حکمرانی آب اصل اساسی مشارکت، به مدیریت اضافه می‌شود، این مدیریت یک مشارکت دموکراتیک میان توزیع‌کننده، مصرف‌کننده و حکمرانی (بخش تأمین آب) است. مدیریت آب به معنای فنی و کارشناسانه تخصیص منابع محدود آب به نحوی که نیازهای بخش‌های مختلف مرتفع شود و عدالت هم برقرار گردد، است.

امروز در ایران تخصیص منابع آب بر عهده دولت است این در حالی است که در گذشته تخصیص منابع توسط سازمان مردمی صورت می‌گرفته، آب‌بران تصمیم‌گیری می‌کردند و مورد اعتماد مردم بودند. یک میراب بر اساس دانش و عدالت انتخاب می‌کردند، در کنار این میراب یک دشتبان بوده که دشت کشاورزی را کنترل و میراب را هم زیر نظر داشته، میراب چند تا عوامل داشته که میزان آب جا‌به‌جایی را کنترل و آن را جا‌به‌جا می‌کرده‌اند، همه چیز در اتاق شیشه‌ای اتفاق می‌افتاده و چیزی برای قایم کردن یا جا‌به‌جا کردن نبوده است.

قنات بدون شک خود بهترین، پیشرفته‌ترین و به‌صرفه‌ترین فناوری مدیریت آب در زمان خود بوده است. کم هزینه بودن، کمترین امکان تبخیر آب و بهترین استفاده ممکن از آب با توجه به فناوری آن زمان از مزایای قنات است. از آنجا که امکان برداشت ثابت بوده، بنابراین بهره‌برداران منابع آب بر خلاف امروز نه به دنبال استحصال منابع آب بیشتر و مصرف حداکثری، بلکه به دنبال حداکثر بهره‌برداری و بهره‌وری از همان میزان محدود آب بودند. هر قناتی منبع مشترک بوده وقتی خشکسالی می‌شده روی آبدهی قنات اثر می‌گذاشته، وقتی آب قنات کم می‌شده همه باید خودشان را با این آب کم تطبیق می‌دادند بنابراین تراژدی منابع مشترکی وجود نداشته، میراب بی‌طرف می‌گفته امسال نکارید. زمین‌ها به شکلی بوده که اطراف زمین را باغی و وسط را زراعی می‌کردند، وقتی میراب می‌گفته آب کم است زراعی را کاهش می‌دادند پس مردم تابع شرایط قنات بودند نه این که قنات تابع مردم.

برای مثال: در ﻗﻨﺎت ﻗﺼﺒﻪ‌ی ﮔﻨﺎﺑﺎد، ﺑﺮای اﺟﺮای ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻘـﺪار و زﻣـﺎن ﺗﺤﻮﯾـﻞ آب ﺑﻪ ﻣﺎلکان، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯿﺮاب ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد. ﻣﯿـﺮاب در رأس اﻣﻮر ﺑﻮد و پس از آن ﺳﺮﻃﺎق (ﻃﺎقدار ﯾﺎ ﻃﺎقی) ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣـﺴﺌﻮل ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺳـﻬﻢ آب ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺳﺎﻋﺖﻫﺎی ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از آب ﻗﺮار داﺷﺖ. ﻣﯿﺮاب و ﺳﺮﻃﺎق ﻫﺮ ﺳﺎل در مجمعی عمومی اﻧﺘﺨﺎب میﺷﺪﻧﺪ. ﭘﺲاز ﺳﺮﻃﺎق، ﻣﻘﺴﻢ ﻗﺮار میﮔﺮﻓﺖ. ﭼﻨﯿﻦ کسی را ﻣﺎلکان از ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﯾﺎ از ﺑﯿﺮون اﻧﺘﺨﺎب می‌کردند. ﻧﺤﻮه‌ی اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺴﻢ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎلکان در محلی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺠﺪ (ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﮔﻨﺎﺑﺎد) اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﻮاﻓﻖ می‌کردند ﮐﻪ دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔـﺮ را ﺑـﻪ ﮐـﺎر مقسمی دﻋـﻮت کنند. آن مقسم ﻫﻢ اسامی ﻣﺸﺘﺮﮐﯿﻦ ﺧﻮد را ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﺮده و ازآنﭘﺲ ﺧﻮد را ﻣـﺴﺌﻮل ﺗﻘﺴﯿﻢ آب آنﻫﺎ می‌دانست. وﻇﯿﻔﻪی دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺴﻢﻫﺎ، ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﻣﯿﺰان ﻫﺪر رﻓﺖ آب ﺑـﻮد.

از بررسی حکمرانی سنتی آب این نتیجه برمی‌آید که باید از سنت خود کمک بگیریم و مسئله‌ی امروز آب را حل کنیم، همچنین به نحوی مدیریت کنیم که به محیط زیست آسیب نزنیم یعنی ما تابع طبیعت باشیم نه اینکه طبیعت تابع ما. این همان حکمرانی است که میان توزیع‌کننده، مصرف‌کننده و تأمین‌کننده آب، مشارکتی مبنی بر شرایط طبیعت برقرار است (جست‌و‌جوی راه حل در حکمرانی دیروز آب برای رسیدن به راه حل در حکمرانی امروز آب). 

الهه نجاری مسئول فنی بازار آب یزد