خسارت‌ها و بحران‌های ناشی از برنامه‌ریزی‌های نادرست و اقدامات نسنجیده، تنها با تصمیم‌سازی هوشمندانه، عزم ملی و تلاش مستمرِ همه‌جانبه و بلندمدت قابل مهار و جبران هستند. معضلات پیچیده‌ی آبی در کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. کاهش نگران‌کننده‌ی بارش‌ها در سال‌های اخیر، افت شدید ذخایر آب‌های زیرزمینی، پیامدهای مخرب اقتصادی، روانی و زیست‌محیطی ناشی از آن، خشکیدن رودخانه‌های تاریخی و تالاب‌های حیاتی، و تشدید این مشکلات در بستر چالش‌های اقتصادی، همگی به افزایش تنش‌های اجتماعی حول محور آب دامن زده‌اند.  بحران‌هایی با ریشه‌های عمیق اجتماعی، مانند چالش‌های آبی، تنها با مشارکت جمعی و مسئولیت‌پذیری عمومی قابل مدیریت هستند. مناقشات آبی نه‌تنها در نتیجه‌ی تصمیمات نهادهای حاکمیتی، بلکه در بستر رفتارها، باورها و کنش‌های جامعه شکل می‌گیرند. از این رو، ذینفعان، مصرف‌کنندگان و عموم مردم نه‌تنها بخشی از مسئله، بلکه جزئی کلیدی از راه‌حل به شمار می‌روند. اگرچه نهادهای حاکمیتی، انتظامی و امنیتی در کنترل بحران‌ها نقش حیاتی ایفا می‌کنند، اما این تصور نادرست که مدیریت بحران صرفاً بر عهده‌ی این نهادهاست، باید اصلاح شود. حل پایدار بحران آب مستلزم همکاری سه‌جانبه‌ی دولت، جامعه و نهادهای مدنی است. سازمان‌های مردم‌نهاد، گروه‌های اجتماعی معتبر، چهره‌های اثرگذار و اصناف مرتبط می‌توانند با ایفای نقش فعال، به کاهش تنش‌ها و تسهیل راهکارهای عملی کمک کنند. برای مقابله با ابعاد گسترده‌ی بحران آب، ارتقای فرهنگ عمومی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی ضروری است. جامعه‌ای که از اهمیت بحران آب، روش‌های مصرف بهینه و پیامدهای کم‌آبی آگاه باشد، در مواقع بحران با خرد جمعی و انسجام بیشتری عمل خواهد کرد. نهادینه‌سازی این آگاهی‌ها از طریق آموزش، رسانه و گفت‌وگوی اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز مدیریت کارآمدتر بحران در آینده باشد. بحران آب تنها یک چالش زیست‌محیطی یا اقتصادی نیست، بلکه آزمونی برای انسجام ملی و بلوغ اجتماعی است. عبور از این بحران نیازمند همدلی، همکاری و عزم مشترک میان تمامی اقشار جامعه، نهادهای مدنی و حاکمیتی است. تنها با رویکردی مشارکتی و مسئولانه می‌توان امید داشت که آینده‌ای با امنیت آبی پایدارتر برای نسل‌های آینده رقم بخورد.   

جواد محجوبی

مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای یزد