اجرای بندهای تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی با وجود مزایای فراوان، با چالش‌های متعددی در زمینه‌های فنی، زیست‌محیطی، مدیریتی و اجتماعی روبه‌روست که می‌توانند اثربخشی این طرح‌ها را کاهش دهند یا حتی منجر به شکست آن‌ها شوند. از نظر فنی، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نبود شناخت دقیق از ساختار زمین‌شناسی و ویژگی‌های آبخوان‌هاست. طراحی بند بدون اطلاعات کافی از لایه‌های نفوذپذیر، مسیرهای جریان زیرزمینی و ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی ممکن است باعث نفوذ غیر موثر یا هدررفت منابع آبی شود. همچنین، رسوب‌گذاری در محل بندها می‌تواند نفوذپذیری خاک را کاهش داده و نیاز به لایروبی دوره‌ای ایجاد کند. در برخی مناطق، عدم تطابق سازه با شرایط اقلیمی مانند بارندگی کم یا پراکنده نیز موجب کاهش عملکرد بندها می‌شود. نبود سیستم‌های پایش و کنترل مانند پیزومترها و دبی‌سنج‌ها نیز مانع از ارزیابی دقیق عملکرد بندها خواهد بود. از منظر زیست‌محیطی، ورود آب آلوده به سفره‌های زیرزمینی یکی از خطرات جدی است که می‌تواند کیفیت منابع آب را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. اگر آب ورودی حاوی فلزات سنگین، مواد آلی یا پساب تصفیه‌نشده باشد، نه‌تنها اهداف تغذیه مصنوعی محقق نمی‌شود، بلکه سلامت اکوسیستم‌ها نیز به خطر می‌افتد. همچنین، ورود حجم زیاد آب به مناطق خاص ممکن است تعادل اکولوژیکی را برهم زده و موجب گسترش گونه‌های مهاجم یا آسیب به زیستگاه‌های طبیعی شود. متأسفانه بسیاری از طرح‌های اجراشده در کشور فاقد ارزیابی‌های جامع زیست‌محیطی بوده‌اند، که این موضوع می‌تواند پیامدهای بلندمدت منفی به‌دنبال داشته باشد. در حوزه مدیریتی و اجتماعی نیز چالش‌هایی مانند عدم مشارکت جوامع محلی، تداخل با سایر طرح‌های عمرانی یا کشاورزی، کمبود منابع مالی و انسانی، و نبود هماهنگی بین نهادهای اجرایی وجود دارد. بدون همراهی مردم، نگهداری و بهره‌برداری از بندها دشوار شده و ممکن است سازه‌ها رها شوند یا تخریب گردند. همچنین، احداث بند در مناطقی که با مسیر جاده‌ها، اراضی کشاورزی یا طرح‌های توسعه شهری تداخل دارد، می‌تواند موجب نارضایتی و مقاومت اجتماعی شود. نبود مدیریت یکپارچه بین سازمان‌های مرتبط مانند آب، محیط زیست، کشاورزی و منابع طبیعی نیز باعث کندی یا ناهماهنگی در اجرای طرح‌ها می‌شود. برای غلبه بر این چالش‌ها، لازم است مطالعات پایه‌ای دقیق، طراحی مهندسی اصولی، ارزیابی زیست‌محیطی جامع، و مشارکت فعال جوامع محلی در کنار مدیریت یکپارچه و پایش مستمر صورت گیرد.

محسن قاسمی 

کارشناس تخصیص آب