نتایج حاصل از اندازه‌گیری ماهیانه و بررسی سطح آب حدود 440 حلقه چاه مشاهده ای در مناطق مختلف استان یزد در سال آبی 1402-1401 (از ابتدای مهرماه سال 1401 تا پایان شهریورماه سال 1402) توسط گروه آب های زیرزمینی مدیریت مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای یزد نشان دهنده افت سطح آب زیرزمینی در تمامی آبخوان های استان در طول دوره زمانی مذکور می باشد. در این بین، بیشترین افت سطح آب مربوط به آبخوان های صاحب آباد، مروست، ابرکوه، یزد-اردکان و بهادران به ترتیب با ارقام 123، 102، 90، 54 و 54 سانتی متر در سال و کم ترین افت سطح آب مربوط به آبخوان کویر اله آباد و برابر با 1 سانتی متر در سال بوده است. بررسی ها نشان دهنده افزایش افت سطح آب زیرزمینی در سال آبی گذشته نسبت به افت متوسط سطح آب زیرزمینی طی دوره آماری، در اکثر آبخوان‌های استان می باشد.

باتوجه به افت سطح آب زیرزمینی در تمامی آبخوان های استان در سال آبی گذشته، بالتبع تمامی آبخوان های مذکور در طول دوره یاد شده دچار کسری حجم مخزن آب زیرزمینی نیز بوده اند. بیشترین کسری حجم مخزن آب زیرمینی در سال آبی گذشته با توجه به میزان افت سطح آب، مساحت آبخوان‌ها و ضریب ذخیزه آن‌ها، مربوط به آبخوان های یزد- اردکان، ابرکوه و مروست به ترتیب با ارقام 120، 50 و 26 میلیون مترمکعب در سال و کمترین کسری حجم مخزن آب زیرزمینی مربوط به آبخوان کویر اله آباد و برابر با 05/0 میلیون مترمکعب در سال بوده است. لازم به ذکر است مجموع کسری حجم مخزن آبخوان های استان در سال آبی گذشته حدود 285 میلیون مترمکعب بوده است که در مقایسه با متوسط کسری حجم مخزن آبخوان های استان در دراز مدت (حدود 240 میلیون مترمکعب در سال) حدود 45 میلیون مترمکعب افزایش یافته است.

   وجود افت مستمر سطح آب و کسری فزاینده حجم مخزن آب زیرزمینی در تمامی آبخوان های استان گویای این مطلب است که همچنان در تمامی این آبخوان ها، برداشت از آب های زیرزمینی به صورت بی رویه و بیش از توان آن ها صورت می گیرد و تنها راه علاج این بحران ادامه جدی‌تر سیاست های طرح احیاء و تعادل بخشی آب های زیرزمینی در راستای کاهش برداشت از آبخوان ها متناسب با میزان تغذیه و حجم آب ورودی به آنها است.

گفتنی است برداشت بیش از حد از آب های زیرزمینی علاوه بر مشکلات کمّی و افت روزافزون سطح آب، باعث ایجاد مشکلات کیفی گسترده ای نیز در آبخوان های استان شده است. با توجه به اینکه اکثر آبخوان‌های فلات مرکزی ایران و از جمله آبخوان‌های استان یزد در مجاورت مناطق کویری واقع شده‌اند، یکی از مهم‌ترین دلایل تخریب روزافزون کیفیت آب این آبخوان‌ها، افزایش بیش از حد برداشت از آب زیرزمینی طی سال‌های گذشته و متعاقب آن پایین افتادن قابل توجه سطح آب در آبخوان‌ها، برعکس شدن جهت جریان طبیعی آب زیرزمینی و در نتیجه هجوم آب‌های شور کویری به طرف سفره‌های آب شیرین می‌باشد.

بررسی تغییرات میزان هدایت الکتریکی آب آبخوان های استان در دراز مدت، نشان دهنده افزایش قابل توجه شوری در تعداد زیادی از این آبخوان ها است؛ که در جدول زیر این میزان افزایش هدایت الکتریکی برای آبخوان‌های کویر درانجیر، بهادران، دهشیر، بافق، مروست و یزد-اردکان که بیشترین میزان افزایش هدایت الکتریکی و در نتیجه بیشترین میزان تخریب کیفیت آب زیرزمینی در دوره های مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند، آورده شده است.

چو دخلت نیست خرج آهسته‌تر کن            که می‌خواننــد ملاحـان ســرودی

اگر بـاران به کوهستــــان نبــــــارد             به سالی دجله گردد خشک رودی

محمدعلی امیربیکی یزدی (مدیر مطالعات پایه منابع آب)