مدیریت منابع آب کشور به عنوان یکی از عوامل موثر بر پایداری سرزمین نیازمند تدوین سیاست­ها و برنامه­ریزی­های موثر در این خصوص است. مروری بر مطالعات آبی انجام شده در ایران نشان می­دهد این مطالعات عموما بر ابعاد فنی و اجرایی مدیریت و مصرف آب متمرکز بوده و کمتر به ابعاد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بحران آب پرداخته است. به بیان دیگر عمده مشکلات موجود در این زمینه ، ناشی از  رویکرد گسسته در مدیریت منابع آب کشور است، به طوری که عمده سیاست­گذاری­ها، بدون لحاظ کلیه ذینفعان آب و رایزنی بین بخش­ها و سازمان­های ذینفع انجام می­شود. در بیشتر موارد، منافع و اهداف نهادهای تصمیم­گیرنده در زمینه مدیریت آب اعم از وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و محیط زیست متضاد بوده و عدم هماهنگی بین برنامه­های بالادستی ارایه­شده توسط این نهادها، مدیریت جامع آب را دشوار ساخته است. راهکار ارایه شده برای چالش مذکور، مدیریت مشارکتی منابع آب است که با تغییر رویکرد مدیریت بالا به پایین، به تقویت و ارتقای نقش کلیه ذیفنعان دخیل می­پردازد. بنابراین در مدیریت مشارکتی منابع آب به بعد انسانی مدیریت آب که در رویکرد سازه­ای پیشین نسبت به آن غفلت شده تاکیده شده و حضور کلیه ذیفنعان آب اعم از نهادهای تصمیم­گیرنده، مصرف­کنندگان آب در حوزه کشاورزی، صنایع آب­بر، محیط زیست و بخش شرب توصیه شده است. بدیهی است که منافع و اهداف ذینفعان متفاوت در خصوص مدیریت آب متضاد بوده و عدم هماهنگی بین ذینفعان، منجر به عدم موفقیت در خصوص مدیریت همه­جانبه آب خواهد شد. بنابراین تشویق گفتگوی ذینفعان در این خصوص و آگاهی ذینفعان از وابستگی به یکدیگر برای  به دست آوردن یک راه حل تعاملی برای چالش­های موجود در زمینه آب نقش به سزایی دارد. لازم به ذکر است که مشارکت ذینفعان غیردولتی ضمن افزایش اعتبار به سیاستگذاری­های تدوین شده منجر به اثربخش­تر شدن برنامه­ها و سیاست­های ارایه شده در خصوص مدیریت آب خواهد شد. به طور کلی مدیریت مشارکتی منابع آب با دخیل کردن کلیه ذینفعان، به کمرنگ کردن نگاه بخشی، مدیریت منشا مسایل به جای صرفا مدیریت اثرات آنها، گنجاندن مباحث محیط زیست در اهداف مدیریتی و  تاکید بر مدیریت غیرمتمرکز از طریق تصمیم­گیری­های مشارکتی، در راستای مدیریت جامع و موثر منابع آب کشور راهگشا خواهد بود.

بیتا مروج الاحکامی

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد