بر اساس آمار سازمان ملل متحد حدود 3 درصد از آب های کره زمین شیرین و بقیه آب های شور هستند که برای مصرف انسان نامناسب می باشند. از این مقدار، 2.5٪ به عنوان پوشش دائمی برف در مناطق قطب جنوب و قطب شمال و در یخچال ها قرار دارند .بنابراین تنها 0.5 درصد آن برای مصرف انسان و سایر اشکال حیاتی که به آب شیرین وابسته هستند در دسترس می باشد.در مقیاس جهانی، تنش آب شیرین و تولید غذا چالش‌های دوگانه‌ای هستند که جامعه با آن مواجه است .این امر با رشد سریع جمعیت جهان تشدید می شود که به دلیل افزایش تولید غذا، فشار بیشتری بر آب وارد خواهد نمود.زیرا جمعیت بیشتر به غذای بیشتری نیاز خواهند داشت. در حالی که جمعیت در حال افزایش است، زمین و آب افزایش نمی یابند. تولید غذا باید در زمین و با آب موجود انجام شود.چالش این است که چگونه می توان تولید غذا را بدون افزایش مصرف آب افزایش داد. کشاورزی بزرگترین مصرف کننده جهانی آب شیرین است که حدود 70 درصد مصرف آب شیرین را به خود اختصاص می دهد و در مصرف آب با بخش های صنعتی و خانگی رقابت می کندو این در حالی است که در کشورهای با درآمد کم، متوسط ​​82 درصد از آب شیرین برای کشاورزی استفاده می شودو در کشورهای با درآمد بالا 59 درصد در بخش صنعتی مصرف می شود و مصرف آب در بخش  کشاورزی تنها 30 درصد مصرف آب را تشکیل می دهد .این نشان می دهد که تنش آبی احتمالاً به شدت بر کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط ​​تأثیر می گذارد که با کشاورزی در مقیاس کوچک همراه با کشاورزی ضعیف و روش های آبیاری سنتی که منجر به هدر رفت آب غیرضروری می شود، مشخص می شود. این امر از جمله به ظرفیت محدود فنی و مالی برای اعمال روش‌های کشاورزی و آبیاری مدرن که باعث صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش عملکرد محصول می‌شود، نسبت داده می‌شود.

کشاورزی به دو دسته دیم و آبی تقسیم می شود. کشاورزی دیم رایج ترین نوع کشاورزی است که در سراسر جهان انجام می شود که 80 درصد از زمین های زیر کشت را پوشش می دهد و 60 درصد از تولید جهانی غذا را به خود اختصاص می دهد. در مناطقی مانند کشور انگلستان و سایر بخش‌های شمال اروپا، که دارای بارندگی قابل اعتماد و کافی هستند تولید کشاورزی قابل اعتماد و عملکرد محصول بالا است. اما در مناطقی مانند مناطق خشک آفریقا که بسیاری از افراد فقیر در آن زندگی می‌کنند ، بارندگی کم، نامنظم و غیرقابل اعتماد می باشد وتولید محصول پایین و نامشخص است .در چنین مناطقی به دلیل میزان تبخیر و تعرق بالا، مصرف آب نیز بسیار بالاست. کشاورزان خرده مالک ظرفیت محدودی برای استفاده عاقلانه و مؤثر از آب باران دارند و بیشتر آن به صورت غیرمولد از بین می رود. هدر رفت آب در کشاورزی دیم و آبی یکی از دلایل مهم و قابل توجه تنش آبی است. مهم است که بخش زیادی از آب آبیاری یا باران وارد سیستم تعرق گیاه شود، زیرا این تنها راهی است که آب توسط گیاهان استفاده می شود که منجر به عملکرد محصول می شود. با این حال، در شرایط واقعی مزرعه، آب کمتری توسط گیاهان به عنوان تعرق استفاده می شود. در سطح جهان تنها 10٪ - 30٪ از بارندگی برای تعرق محصول استفاده می شود. گاهی اوقات چنین درصدی به خصوص در مناطق نیمه خشک می تواند تا 5٪ پایین باشدو بخش باقی مانده از طریق رواناب سطحی، زهکشی و تبخیر غیرمولد از بین می رود در حالی که در کشاورزی دیم، شیوه های مدیریت زمین مسئول تبخیر و تلفات رواناب آب است، در کشاورزی آبی اتلاف آب از طریق تبخیر به مدیریت ضعیف آبیاری نسبت داده می شود .در منطقه مدیترانه جنوبی که عرضه آب محدود است گزارش می دهند که بخش کشاورزی بیش از 80 درصد از منابع آب تجدیدپذیر را مصرف می کند.

آنها همچنین استدلال می کنند که افزایش 10 درصدی در بهره وری مصرف آب کشاورزی، 40 درصد آب اضافی را برای مصارف صنعتی و خانگی فراهم می کند. با توجه به پیچیدگی‌های الگوی مصرف آب در سیستم‌های تولید غذا در سراسر جهان، پرداختن به چالش‌های آب و غذا باید در یک رویکرد یکپارچه و نه به صورت مجزا انجام شود. با روند فزاینده رشد جمعیت که تقاضای غذای بیشتری را ایجاد می کند، در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب، خطر کاهش منابع عظیم آب شیرین وجود دارد .بهره وری مصرف آب و بهره وری آب  شاخص هایی هستند که برای اطمینان از صرفه جویی در مصرف آب و در نتیجه کمک به مدیریت پایدار آب کشاورزی استفاده می شوند. بهره وری بالاتر آب کشاورزی منجر به تولید یکسان از منابع آب کمتر یا تولید بیشتر از منابع آبی مشابه خواهد شد.علاوه بر این، مفهوم بهره وری آب را می توان در زمینه های دیگر به غیر از تولید کشاورزی نیز به کار برد.

به منظور ارتقاء مدیریت آب کشاورزی، نیاز به یک اجماع کلی در تعریف اصطلاحات وجود دارد تا همه بازیگران در بخش کشاورزی بتوانند به طور استدلالی درک مشترکی داشته باشند. این امر تدوین برنامه های مدیریت یکپارچه منابع آب را تسهیل می کند. بنابراین مدیریت آن نیازمند تحولی چشمگیر از سوی همه ذینفعان است. اما اگر ذینفعان معیار مشترکی برای حسابداری آب نداشته باشند، استراتژی‌های مدیریتی که در یک بخش اجرا می‌شود ممکن است در بخش های دیگر معکوس باشد. بنابراین در اینجا نیاز به یک معیار استاندارد که دربخش های مختلف مصرف قابل اجرا باشد وجود دارد.

مدیریت منابع آب پایدار تعریف اساسی توسعه پایدار رادر بر می گیرد و به عنوان توسعه ای تعریف می شود که قادر به برآوردن نیازهای نسل حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسل های آینده برای برآوردن نیازهایشان می باشد. منابع آب جزء حیاتی و جدایی ناپذیر زندگی بشر هستند، از این رو با توسعه پایدار ارتباط مستقیم دارند. بنابراین می توان  مدیریت منابع آب پایدار را به عنوان استفاده از منابع آب برای رفع نیازهای انسانی به شیوه ای تعریف کرد که در دسترس بودن آینده را مختل ننماید وتوانایی پاسخگویی به تقاضای فعلی آب برای همه مصرف کنندگان آب بدون تأثیر بر عرضه آینده باشد.

در کشور ما خشکسالی و کم آبی  یک واقعیت اقلیمی است و با توجه به روند روزافزون نیاز بخشهای مختلف به آب، این مشکل در سا لهای آینده حادتر نیز خواهد شد. میانگین بارندگی دراز مدت کشور یک سوم میانگین جهانی و پتانسیل تبخیر در کشور حدودسه برابر متوسط جهانی است  .در چنین شرایطی یکی از راهکارهای مؤثر و عملی استفاده بهینه و صر فه جویی در مصرف آب است. در این میان، مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی که بخش عمده ای از مصارف آب در ایران را نیز شامل میشود، میتواند بسیار مؤثر و راهگشا باشد. بدیهی است که برای دستیابی به این مهم، شناسائی شاخصهای اصلی مدیریت مصرف آب و تعیین این شاخص به رو شهای مناسب است. راندما ن های آبیاری، بهره وری مصرف آب کشاورزی، مقدار آب مصرفی در بخش کشاورزی  و رو شهای نوین آبیاری ازمهمترین شاخصهای کلیدی و رویکردهای ا ساسی در برنامه ریز ی های  کلان مربوط به تأمین، تخصیص و مصرف اصولی از آب در بخشهای مختلف از جمله کشاورزی است.روشن ا ست که مؤثرترین و کاربردی ترین راه برای سازگاری باا ین وضعیت اقلیمی برنامه ریزی برای استفاده بهینه و صرفه جویی در مصرف آب است. بهره وری مصرف آب یکی از شاخصهای ارزیابی مصرف بهینه آب است. عموماً دومفهوم بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب، کاربرد بیشتری داشته و درتحلیل ها و تصمیم گیر ی ها مورد استفاده قرار می گیرد. طبق تعریف،بهره وری فیزیکی مصرف آب عبارت از مقدار محصول تولید شده به ازای واحدحجم آب مصرفی است که بر حسب کیلوگرم بر مترمکعب بیان می شود. در بهره وری اقتصادی ارزش محصول تولید شده یا میزان سود مدنظر قرار می گیرد. با عنایت به موارد مطروحه و به منظور استفاده بهینه از منابع آب موجود توجه ویژه کلیه سازمان و دستگاه های اجرایی به  سند چشم انداز ، شاخص های برنامه هفتم توسعه و  اجرای دقیق مفاد برنامه  سازگاری با کم آبی ، استفاده از روش های نوین آبیاری و گشت های نوین کم آب خواه و پربازده  ، استفاده از آب های غیر متعارف در بخش صنعت ، تشکیل و راه اندازی بازار آب و راه اندازی اتاق شیشه ای منابع و مصارف مصرف می تواند به استفاده بهینه از منابع آب موجود کمک نموده و موجبات تحقق بهره وری آب را در استان فراهم نماید.

محمد راسترو

معاون برنامه ریزی